Openbaarmaking van handhavingsinformatie

Leren van de ervaringen van Deense en Limburgse toezichthouders

Zowel Nederlandse inspecties als inspecties in andere landen maken handhavingsinformatie openbaar met als (impliciet) doel om de kwaliteit van de handhaving te verbeteren. Het algemene idee achter openbaarmaking is dat dit de druk vergroot op objecten van handhaving om zich te conformeren aan normen: ‘vreemde ogen dwingen’. Ellen Couvret en Sibolt Mulder hebben onderzocht wat de effecten van openbaarheid op het gedrag van objecten van handhaving zijn.

Conclusie

Het onderzoek naar de systemen van openbaarmaking laat zien dat er bij deze systemen een spanning bestaat tussen aandachttrekkende systemen en volledig dekkende systemen met alle informatie. Aandacht trekken en een volledig beeld geven gaat (nog) niet goed samen.

Uit het onderzoek blijkt verder dat de waarde die bedrijven hechten aan de openbaarmaking voor de aandachttrekkende systemen (smileys in restaurants en Klachten Top 10) redelijk groot is, terwijl de internetsystemen minder van belang zijn. De openbaarheid kan bedrijven stimuleren om relatief eenvoudige veranderingen door te voeren. De beschrijving van de specifieke patronen laat echter duidelijk zien dat moeilijk kan worden gesproken over dé effecten van openbaarmaking op bedrijven.

De hamvraag is óf openbaarmaking resulteert in een verbetering van de regelnaleving door bedrijven. Op basis van zowel het kwantitatieve onderzoek in Limburg als het kwantitatieve onderzoek in Denemarken konden geen harde uitspraken worden gedaan over de effecten van openbaarheid. Er lijkt sprake te zijn van een verbetering in het volgen van regels, maar deze verbetering kan niet zonder meer worden toegeschreven aan de openbaarheid. De bevindingen geven wel aan dat openbaarheid een manier is om bedrijven te beïnvloeden in de accenten die ze leggen in het nalevingsgedrag. Als het gaat om de gevestigde normen, vormt openbaarheid een aanzet tot het beter volgen van deze normen. Aanvullend leidt dit onderzoek tot de conclusie dat openbaarheid ook leidt tot aandacht voor andere normen: maatschappelijke normen van omwonenden en professionele normen van de toezichthouder. Openbaarheid beïnvloedt daarmee niet alleen de mate waarin bedrijven zich aan normen houden maar ook aan wélke normen zij aandacht besteden.