Horen, zien en spreken

Een onderzoek naar meldgedrag van misstanden door externe omstanders

Concurrenten, leveranciers of ketenpartners zijn vaak op de hoogte van misstanden in organisaties waarmee zij een professionele relatie hebben. Als zij dit melden bij publieke toezichthouders kan dit de handhaving ten goede komen. Judith van Erp en Kim Loyens hebben de beweegredenen en ervaringen van deze externe melders onderzocht.

Conclusie

De belangrijkste beweegreden waarom externe personen melden over een onderneming waarmee zij een professionele relatie onderhouden is vaak  concurrentievervalsing. Melders hechten belang aan eerlijke concurrentie en willen publieke toezichthouders manen tot rechtvaardig toezicht. Enkele gevallen worden vanuit het algemeen belang of het belang van anderen gedaan. In de dierhouderij was dierenwelzijn bij de meeste meldingen de primaire beweegreden.

De onderzochte melders zijn doorgaans erg tevreden over de helderheid, de vindbaarheid en de bruikbaarheid van het meldpunt. Dit geldt niet voor het meldpunt van de NVWA. Bij alle drie de inspectiediensten heerst onbegrip bij de melders, vooral als inspectiediensten hun meldingen door capaciteitsproblemen niet als prioriteit beschouwen. Dit kan toekomstig meldgedrag ontmoedigen. Ook de terugkoppeling wordt vaak niet positief geëvalueerd.

Uit het onderzoek volgen verschillende aanbevelingen:

1. Zorg dat de beweegreden om te melden geen invloed hebben op de beslissing om een melding al dan niet in onderzoek te nemen.
2. Doe meer moeite om oneerlijke concurrentie tegen te gaan en een eerlijk speelveld te bevorderen.
3. Speel een adviserende rol ten aanzien van externe melders die twijfelen of de feiten ernstig genoeg zijn om te melden.
4. Koppel beter terug over meldingen. Deze zijn een sterke stimulans om in de toekomst opnieuw te melden.
5. Maak beter gebruik van de rol die brancheorganisaties (kunnen) spelen in het detecteren van misstanden, het stimuleren van melden en het bundelen van meldingen over gelijkwaardige inbreuken in een bepaalde sector.