Boerenbedrog?

Spanningsvelden en domeingebonden regelovertreding onder varkenshouders

Is een ondernemer die regels op het ene domein overtreedt ook geneigd om regels op andere domeinen te overtreden? Fiore Geelhoed heeft dit onderzocht bij varkenshouders. Deze ondernemers hebben met veel verschillende regelgeving te maken. Deels gaat het om regels die voor alle bedrijven gelden, zoals belastingregels. Andere regels zijn meer specifiek, zoals milieuregels, regels voor transport, identificatie en registratie, dierenwelzijnsregels en regels ten aanzien van diergeneesmiddelen.

Conclusie

De resultaten van het onderzoek laten zien dat regelovertreding voor varkenshouders domeingebonden is. Als ze bijvoorbeeld milieuregels overtreden, betekent dit nog niet dat ze dat ook op het gebied van belastingen doen. Bij het al dan niet overtreden spelen persoonlijke normen een belangrijke rol. Hun persoonlijke mening over welke regels wel of niet belangrijk zijn, bepaalt welke regels ze kiezen om na te leven. De varkensboeren gebruiken neutralisatietechnieken als ze regels niet naleven. Ze rechtvaardigen dan hun eigen gedrag door overtredingen goed te praten. Bijvoorbeeld door aan te geven dat bepaalde regels onredelijk of oneerlijk zijn.

Op basis van de uitkomsten van het onderzoek raadt Geelhoed toezichthouders (en beleidsmakers) aan zich niet blind te staren op het onderscheid tussen ‘goede’ en ‘slechte’ bedrijven. Het is belangrijker zich te verplaatsen in de positie van ondernemers door de impact van regels in hun volle samenhang te zien en consistent en responsief te zijn in toezicht en handhaving. Bijvoorbeeld door te werken met formele waarschuwingen en vooral ook door persoonlijke normen en neutralisaties waar nodig te beïnvloeden en te weerleggen. Zo kunnen beleidsmakers en toezichthouders bijdragen aan de mogelijkheden om letterlijk en figuurlijk goed te boeren.